In memoriam – Jean Marie Baptiste Vianney de Jong

Jean Marie Baptiste Vianney de Jong (1937-2024)

Prof. Dr. J.M.B.V (Vianney) de Jong overleed op 86-jarige leeftijd in Willemstad, Curaçao. Hij werd op 13 maart 1937 als oudste van 9 kinderen te Maastricht geboren. Dat hij geneeskunde zou gaan studeren lag in de lijn der verwachtingen; zijn vader, neuroloog in Heerlen, deed naast een drukke praktijk succesvol onderzoek naar erfelijke neuropathieën. De Jong werd tot neuroloog opgeleid in het Wilhelmina Gasthuis (WG) te Amsterdam bij Professor Biemond, in die tijd een begrip in de neurologie. In 1967 promoveerde hij cum laude bij Biemond op onderzoek getiteld ‘Over cervicale nystagmus en aanverwante verschijnselen’.

Hij heeft zich zijn gehele arbeidzame leven ingezet ten dienste van de Universiteit van Amsterdam, in het WG op paviljoen 2 waar de neurologie was gehuisvest en na de verhuizing in 1982 in het Academisch Medisch Centrum. Tezamen met Biemonds opvolger Prof. W.A. den Hartog Jager wijdde hij zich gedurende meer dan 25 jaar aan dierexperimenteel onderzoek om een behandeling voor amyotrofische lateraalsclerose (ALS) te vinden. In 1974 werd hij benoemd tot lector en in 1980 tot gewoon hoogleraar experimentele neurologie.

Zijn dierexperimenteel onderzoek gaf aanwijzingen voor de rol van vrije radicalen bij het ontstaan en de progressie van ALS. Dat vormde de basis voor een klinische trial met acetylcysteïne, dat vrije radicalen kan opruimen. De Jong heeft zich samen met zijn promovendus Liesbeth Louwerse met hart en ziel voor de patiënten in de trial ingezet en beiden waren uiteraard teleurgesteld toen de trial geen therapeutisch effect liet zien. De Jong was altijd bereikbaar voor zijn patiënten die hij nauwgezet onderzocht en zo veel mogelijk ondersteunde in hun helaas onvermijdelijk progressieve ziekteverloop. Patiënten die door hun handicap niet meer naar het AMC konden komen bezocht hij in de weekeinden vaak thuis, niet alleen om ze te controleren, maar ook om ze te ondersteunen en te troosten. Hij vertelde dat hij in die tijd erg op zijn gewicht moest letten door de vele taartjes die hij kreeg aangeboden. Vele patiënten en hun naaste familieleden liepen met hem weg.

De trial vormde de basis voor een succesvolle onderzoekslijn naar ALS. Hij werkte op neuropathologisch gebied samen met Prof. Dirk Troost, die bij hem was gepromoveerd, en op genetisch terrein met Prof. Frank Baas. Zijn wetenschappelijke prestaties zijn niet onopgemerkt gebleven. In 2002 ontving hij de Forbes Norris Award voor zijn belangrijke wetenschappelijke bijdragen op het gebied van ALS.

Naast bescheiden was Vianney de Jong heel geestig en een geliefd tafelheer die altijd wat te vertellen had. Hij sprak vloeiend Frans en vertelde dat hij een keer een tip gehad om dat te leren aan de hand van de politieromans van Maigret. Tijdens een fundraising dinner voor ALS zat hij naast Sarah Ferguson, hertogin van York, die in die tijd patroon van de Motor Neurone Disease Association was. Dat hij erg onderhoudend was moge blijken uit een anekdote dat bij een diner een paar jaar later de hertogin erop stond dat Vianney de Jong weer naast haar zou zitten.

Na zijn emeritaat ontving De Jong op 22 september 2009 een Koninklijke onderscheiding. Hij werd benoemd tot Officier in de Orde van Oranje-Nassau. Voorafgaand aan de uitreiking, die voor de betrokkene geheim moet blijven, bestond er twijfel of hij de onderscheiding wel zou aanvaarden. Om te voorkomen dat hij tijdens de uitreiking zou weglopen werd hij geflankeerd door twee arts-assistenten. Deze hadden de opdracht om elke poging tot ontsnapping te voorkomen.

Hij heeft vele jaren nog zijn steun gegeven aan het ALS-onderzoek dat na zijn vertrek uit het AMC succesvol is voortgezet. Van zijn database met gegevens van honderden patiënten, nauwkeurig door hem en zijn steun en toeverlaat, research-verpleegkundige Cox Schouten bijgehouden, hebben zijn opvolgers nog veel plezier gehad.

Zijn hele werkzame leven heeft zijn lichamelijke conditie hem regelmatig parten gespeeld en mede om die reden is hij met een bevriend echtpaar en hun kinderen in 2018 naar Curaçao verhuisd. Daar verbeterde zijn gezondheid en heeft hij een aantal gelukkige laatste jaren doorgebracht.

Frank Baas, Anneke van der Kooi, Jan Stam, Marianne de Visser